Zuckerberg’den ve Zuckerberg’e gelişmekte olan ülke dersleri

Facebook’un kurucusu olarak adlandırmaya alışık olduğumuz Mark Zuckerberg bugünlerde WhatsApp’e 3 milyar doları opsiyon olmak üzere 19 milyar dolarlık yatırım yapan kişi kimliği ile öne çıkıyor. Zuckerberg, Barcelona’da WhatsApp satın almasını tartışmalı fiyatını savunurken internetin yaygınlaştırılmasında değerin gösterilmesi için ücretsiz sunmanın önemli bir koz olduğunu da belirtti.

Zuckerberg’in Facebook tarafından geçen sene başlattığı internet.org inisiyatifinin (kurucu üyeler arasında Ericsson, Qualcomm ve Samsung da bulunuyor) devamı niteliğindeki yorumlarının ilgi çekici yanı, Filipinler ve Paraguay’daki bölgesel denemelerde operatörlerin iki ila dört ay içinde mobil veri abonelerinin sayısının iki katına çıktığını görmeleri şeklindeki açıklama oldu. Zuckerberg, müşterilerin tadını aldıklarından veri için para ödeyeceklerini ileri sürüyor.

Herkesin gözünü diktiği gelecek 1 milyar internet kullanıcısı ile ilgili bu çarpıcı açıklama, tutarlı olabilir ama gelişmekte olan ülkelerden bahsediyorsa buralarda yaşayanların da bu işe katkı sunmasında yarar var. Buradan o tarafa bakınca, bunun Platon filmi gibi bir açıklama olduğunu düşünüyorum. Platon ya da Müfreze, olaylar Vietnam’da geçmesine karşın ABD’nin içinde bir mahallede çekilse çok daha iyi olacağını düşündüğüm bir filmdi.

Accenture Türkiye Genel Müdürü Tolga Ulutaş ile geçen sene görüştüğümüzde, gelişmiş ülkelerdeki operatörlerin Facebbok gibi uygulamalardaki servislerin reklam gelirlerinden pay almak için bu şirketlerden ücret talep ettikleri; bu tür bir anlaşma olmadığında ise hızı düşürmek ya da reklam alanlarını karartmak gibi yollara başvurduklarını söylemişti.İkincisi zaten öldürücü ama internet üzerindeki trafiğin yüzde 60’ının videodan geldiği bir dönemde hızın sınırlanması da yeterince öldürücü olabilir. Dolayısıyla bu asıl olarak gelişmekte olan ülkelerden çok gelişmiş ülkelerdeki operatörlerin kalbini çalmak için yapılmış bir açıklamaya benziyor.

İkincisi gelişmekte olan ülke hikayelerini birkaç yıldır Afrika örnekleri ile dinliyorum. Burada başarılı olan mobil ödeme sistemleri Zuckerberg için bir turbo olabilir ama bunların tadılması da operatör desteğine gerek olamadan kendi kuralları ile daha önce ortaya çıkmıştı. Katırcıların köyleri dolaşırken ödeme işlerini de yanlarında taşıdıkları POS’larla offline ya da çevrimdışı olarak halletmeleri zaten harcıalem bir örnek oluşturuyordu. Mobilite sadece aradan katırcıları çıkardı. Zuckerberg’in sözlerini değerlendirirken bu ülkelerdeki “lazım değil kardeşim” yaklaşımını kırmak için tat vermekten fazlasını yapmak gerektiğini eklemek gerekiyor.

Gelişmekte olan ülke insanlarının en güçlü yanları olan ucuz ya da ücretsiz alternatif oluşturmayı kırmak için bu insanların para kazanacağı ekosistemler içine bu yeniliklerin monte edilmesi gerekiyor. Ücretsiz Wi-Fi bulup onun üzerinden Skype kullanmanın ya da kendisinin satın aldığı WhatsApp ile mesajlaşmanın cep telefonu ile konuşmaya göre özellikle gelişmekte olan ülkelerde ne kadar güçlü bir alternatif olduğu düşünülürse, gelişmekte olan ülkeleri örnek verirken daha dikkatli değerlendirme gereği görülüyor.

Yıllar önce yaşadığımız “MMS Devrimi” burada açıklayıcı rol üstlenebilir. Operatörler MMS kullanımının sıçramasına övgü dizerken, bunun servisin ücretsiz verilmesinden kaynaklandığı yüksek sesle ifade edilmiyordu. Sonra bunun gelir beklentisi olmayan bir müşteri sadakati uygulaması olduğu savunuldu. Ve coğrafya gözetmeyen Azrail rolündeki “servis kalitesi” ya da daha açık olarak telefonlar arasındaki uyumsuzluk başta olmak üzere bir dizi nedenle MMS’ler yerine ulaşmayınca bu dünya Kripton gibi yok oldu.

Toplumlar kendi içlerinde geliştirdikleri çözümleri uygulamaya koyarken gerekli olanakları kendilerine doğru çekmeyi başarırlar. Şu anda böyle bir dönemden geçiyorsak, Zuckerberg’in söylediklerine daha ılımlı yaklaşmakta mümkün. Ancak Bill Gates’in geçen sene FT’de yer alan röportajında bu ülkelerdeki insanlara çiçek aşısı ulaştırmanın onları internete bağlamaktan daha önemli olduğu yorumunu da aynı incelikle değerlendirme listesine eklemek gerekiyor.